Nie każdy wie, że słowo „skansen”, tak mocno kojarzone zakorzenione w polskiej świadomości, wcale z polskich tradycji się nie wywodzi. „Skansen” to w rzeczywistości park na wyspie Djurgården, leżącej na obszarze szwedzkiego miasta Sztokholm. Park ten, założony przez Artura Hazeliusa w 1891 roku, miał stanowić ochronę (zgodnie ze znaczeniem słowa w języku szwedzkim) dla ekspozycji obejmującej 150 przykładów drewnianej architektury zebranych z terenów całego kraju. W poniższym artykule przedstawiamy popularne skanseny w Polsce, które warto odwiedzić.
Skanseny w Polsce i tylko w Polsce
W żadnym innym kraju słowo „skansen” nie ma takiego zastosowania jak w Polsce. Co ukrywa się pod tym pojęciem? „Skansen” to swoistego rodzaju muzeum, zbiór eksponatów charakterystycznych dla pewnego okresu historycznego.
O jego wyjątkowości stanowi ekspozycja zabytków w warunkach naturalnych – na świeżym powietrzu. W skład skansenu wchodzą drewniane zabudowania, występujące na terenie ziem polskich wraz z ich wyposażeniem, które często obejmuje pełne wyposażenie domostwa w tym meble, narzędzia czy stroje regionalne. Taka forma wystawy pozwala na doświadczanie historii na żywo przez odwiedzających, co może stanowić nie lada atrakcję zwiedzających w każdym wieku
Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie
To jeden z najstarszych i największych skansenów w Polsce. Zajmuje powierzchnię ponad 30 hektarów i prezentuje ponad 150 zabytkowych obiektów architektonicznych, które reprezentują różne typy budownictwa wiejskiego charakterystyczne dla regionu Lubelszczyzny.
Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
Skansen w Sanoku to jedno z największych muzeów etnograficznych w Polsce, prezentujące budownictwo i kulturę materialną różnych grup etnicznych i subetnicznych zamieszkujących przedwojenne południowo-wschodnie obszary Polski. Skansen dzieli się na kilka sektorów, w tym Galicyjska Wieś, Rynek Miasteczka Galicyjskiego oraz Sektor Bojkowski.
Park Etnograficzny w Tokarni (Muzeum Wsi Kieleckiej)
Skansen położony niedaleko Kielc prezentuje bogactwo kultury i architektury regionu świętokrzyskiego. W muzeum znajduje się ponad 70 obiektów, w tym drewniane kościoły, chałupy, wiatraki, a także szkoła i karczma.
Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu
Skansen ten skupia się na prezentacji kultury i architektury Śląska Opolskiego. Zwiedzający mogą tu zobaczyć tradycyjne gospodarstwa rolne, warsztaty rzemieślnicze oraz liczne przykłady zabytkowych kościołów.
Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
To muzeum prezentuje kulturę i budownictwo typowe dla regionu mazowieckiego. Na terenie skansenu znajduje się wiele drewnianych budynków, w tym domy, stodoły, wiatraki, a także kościół. Skansen organizuje również różnorodne imprezy kulturalne, takie jak pokazy rzemiosł i festiwale folklorystyczne.
Skansen w Chorzowie (Górnośląski Park Etnograficzny)
Jest to muzeum na wolnym powietrzu, które pokazuje kulturę i architekturę Górnego Śląska. Skansen gromadzi zabytkowe budynki z różnych części Śląska, w tym domy mieszkalne, warsztaty rzemieślnicze oraz obiekty użyteczności publicznej.
Skanseny w Polsce – który jest największy?
Wśród skansenów w Polsce wielkością wyróżnia się szczególnie jedna propozycja. Mowa oczywiście o Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Każdy, kto jest w województwie podkarpackim, powinien tam przyjechać i go zwiedzić.
Co kraj to obyczaj, co region to zwyczaj
Skanseny w Polsce pozwalają na poznanie zwyczajów i warunków życia ludności z różnych okresów historycznych, występujących w poszczególnych regionach. Najstarszy na terenie kraju park etnograficzny znajduje się we Wdzydzach Kiszewskich.
To pierwsze w Polsce muzeum na świeżym powietrzu zostało powołane do życia w 1906 roku przez Izydora i Teodorę Gulgowskich, których celem było wskrzeszenie, a następnie rozpowszechnienie i pielęgnacja kultury regionu kaszubskiego. To dzięki nim możemy cieszyć oczy osławionym haftem kaszubskim czy podziwiać dawne instrumenty.
Innym przykładem z listy skansenów w Polsce na ochronę kultury regionu jest powstały jako drugi w kolejności na terenie kraju Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie, założony przez Adama Chętnika. To właśnie tu po raz pierwszy użyto terminu „skansen” dla określenia tego typu muzeum.
Kurpiowski park etnograficzny to zespół zabytków obejmujących budynki mieszkalne przeznaczone dla ubogiej społeczności, jak i te będące niegdyś w posiadaniu zamożniejszych panów. Na obszarze parku zgromadzono budowle użytkowe, takie jak obory, młyny, karczmy, wiatraki. Odwiedzający mogą także zapoznać się z występującą tam tak zwaną małą architekturą, obejmującą studnie, bramy i kapliczki.
Ciekawą propozycją na liście skansenów w Polsce, idealną do obcowania z tradycją. jest Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce. Mimo swoich niewielkich rozmiarów muzeum przyciąga grono zainteresowanych historią i zwyczajami regionu. kilka razy w roku życie w wiosce budzi się na nowo na skraju wieku XVIII. W warsztatach rzemieślniczych praca wre a na polu swoje obowiązki sumiennie wykonują pańszczyźniani chłopi.
Skansen inny niż wszystkie
Poruszając temat, jakim są skanseny w Polsce, nie sposób nie wspomnieć o najbardziej niezwykłym, jakim jest muzeum archeologiczne Biskupin. Ta znajdująca się na terenie województwa kujawsko-pomorskiego rekonstrukcja pierwszej osady na terenach polskich datowana jest na okres około 3000 lat i stanowi fenomen na skalę europejską.
Odkryta w nienaruszonym stanie w latach 30 XX wieku osada zyskała miano polskich Pompei. W ramach ekspozycji zawierają się nie tylko domostwa i fortyfikacje obronne, ale także wyroby ceramiczne, takie jak naczynia czy ozdoby. Skansen Biskupin od lat stanowi obowiązkowy punkt na trasie wycieczek szkolnych. Na terenie muzeum organizowane są wydarzenia kulturalne umożliwiające czynne uczestnictwo odwiedzających w historii różnych plemion.
Skanseny w Polsce doskonałą rozrywką dla każdego
Muzeum na otwartym powietrzu to niewątpliwie doskonały sposób na połączenie nauki z wypoczynkiem. Zależnie od upodobań zwiedzający mogą swobodnie poruszać się po terenie całego skansenu, obserwować interesujące ich detale czy czasem wręcz uczestniczyć w codziennym życiu mieszkańców historycznego obszaru.
Skansenów w Polsce jest sporo, są zlokalizowane w różnych województwach – nietrudno znaleźć jakiś koło swojego miejsca zamieszkania. Tego typu atrakcje dają możliwość do poznania historii regionu i zwyczajów ludności od najwcześniejszych epok po czasy współczesne. Jest to chyba najlepszy sposób na zbliżenie się do historii i jej zrozumienie.
